Mensenrechten wandelroute
Zondag 28 mei 2023 | 14:00
Op zondag 28 mei om 14 uur kan men meewandelen door Leiden, langs historische plaatsen die iets te maken hebben met mensenrechten.
Een ervaren gids voert u vanaf de Koornbrug kriskras door de stad en zorgt voor nuttige uitleg. De tocht duurt maximaal twee uur, maar kan eventueel na overleg of vanwege het weer verkort worden.
Deelname kost € 5,- per persoon en aanmelden kan t/m de 26e via
Lees het nieuwste stukje van onze eigen stadsgids Andreas!
Als stadsgids leid ik mensen rond langs plaatsen in Leiden die verband houden met mensenrechten. Een goed verhaal brengt de geschiedenis tot leven en spreekt tot de verbeelding. Dit keer gaat het over:
Leiden stad van vluchtelingen.
De tachtigjarige oorlog (1568-1648) in de Nederlanden was een periode waarin een bikkelharde strijd gevoerd werd tussen protestanten en katholieken. Rond 1580 tekende zich een scheidslijn af tussen de overwegend protestantse noordelijke Nederlanden en de overwegend katholieke zuidelijke Nederlanden. Toen in 1585 Antwerpen belegerd en veroverd werd door de Spanjaarden bracht dit een uittocht van protestanten op gang die hun toevlucht zochten in voor hen veiliger gebied. De Noordelijke Nederlanden, later de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, werd in de late 16e en de 17 e eeuw bij meerdere golven overspoeld door protestantse vluchtelingen. Tegelijkertijd zorgden de onlusten voor een omgekeerde, zij het kleinere, stroom katholieke vluchtelingen zuidwaarts.
Verschillende stadsbesturen zagen grote voordelen in het aantrekken van de stroom migranten. Jan van Hout, stadssecretaris van Leiden, ontwikkelde in deze tijd een ambitieus immigratiebeleid in een poging de kwakkelende lakenindustrie nieuw leven in te blazen. De nieuwkomers kregen bijvoorbeeld gratis burgerrecht en toegang tot gilden. De opzet slaagde. De lakenwerkers onder de migranten kozen massaal Leiden als hun toevluchtsoord en de nieuwe productietechnieken die zij meebrachten gaven een enorme impuls aan de lakenindustrie, die in de 17e eeuw zijn absolute hoogtijdagen beleefde. De gouden eeuw van Leiden was niet mogelijk geweest zonder deze nieuwkomers. Omdat ook uit andere hoeken van Europa protestanten in Leiden neerdaalden, onder andere vanuit Duitsland tijdens de dertigjarige oorlog in Midden-Europa (1618-1648), werd Leiden een vergaarbak van nationaliteiten waar nauwelijks nog Nederlands gesproken werd. Gezegd wordt dat het typisch Leidse accent hier een uitvloeisel van is. In de woorden van burgemeester Lenferink: “de echte Leidenaar komt van elders”.
Toch werden de nieuwkomers destijds met argusogen bekeken en veelal gezien als religieuze fanatiekelingen. Er was geen ruimte voor hun bestuurlijke ambities. Bij diverse stadsuitbreidingen in de 17e eeuw ontstonden zogenaamde Walenwijken waar enkel Frans gesproken werd, bijvoorbeeld in de wijk rond de Mare. De nieuwkomers kregen op die plaats de Vrouwenkerk toegewezen, waar thans nog een ruïne van over is op het Vrouwenkerkplein, en vormden door een hoge mate van zelfbestuur in feite een parallelle samenleving binnen de stadsgrenzen.
‘Leiden stad van vluchtelingen’ heeft kenmerken van een volksmythe die de nadruk legt op de gastvrijheid van de stad. De mythe verhaalt over de Waalse kerk op de Breestraat waar nog altijd in het Frans gepreekt wordt en jubelt over de Pilgrimfathers die vanuit Leiden hun succesvolle reis naar De Nieuwe Wereld waagden, maar gaat voorbij aan het moeizame integratieproces dat nieuwkomers doormaakten en de uittocht van katholieken die als tweederangsburgers werden behandeld. Het is overigens aardig om op te merken dat de nieuwkomers in Leiden de volksmythe zelf hebben aangewakkerd, juist om het integratieproces te versoepelen, en daarmee hebben bijgedragen aan de stadsidentiteit.
Als het gaat om vluchtelingencrises in de huidige tijd zijn er vaak parallellen te trekken met het verleden: de geschiedenis herhaalt zich. Waar vluchtelingen uit Oekraïne met open armen ontvangen worden verblijven vluchtelingen uit andere delen van de wereld onder erbarmelijke omstandigheden in Ter Apel. We kunnen gerust spreken van selectieve gastvrijheid.
Bron: De vluchtelingenrepubliek, een migratiegeschiedenis van Nederland.
