Mensenrechten wandelroute
Zondag 26 maart 2023 | 14:00
Op zondag 26 maart om 14 uur kan men meewandelen met een ervaren stadsgids door Leiden, langs historische plaatsen die iets te maken hebben met mensenrechten.
Andreas voert u dit keer vanaf de Koornbrug kriskras door de stad en zorgt voor nuttige uitleg. De tocht duurt maximaal twee uur, maar kan eventueel na overleg of vanwege het weer verkort worden.
Deelname kost € 5,- per persoon en aanmelden kan t/m de 24e via
Lees het nieuwe stukje van onze eigen stadsgids Andreas!
Als stadsgids leid ik mensen rond langs plaatsen in Leiden die verband houden met mensenrechten. Een goed verhaal brengt de geschiedenis tot leven en spreekt tot de verbeelding.
Dit keer: Thorbecke.
Aan de Garenmarkt 9 bevindt zich het huis waar Rudolph Thorbecke (1798 – 1872) woonde en werkte. Hier schreef hij onder andere de nieuwe grondwet van 1848 waarmee grote veranderingen in het Nederlandse bestuurlijke landschap werden ingezet. Ministeriële verantwoordelijkheid verschoof op papier de regeringsmacht van de koning naar de ministers en directe verkiezingen gaven een aanzet tot het kiessysteem zoals we dat vandaag de dag nog steeds hebben.
Thorbecke staat bekend om zijn stoïcijnse houding in relatie tot koning Willem II met een berucht opvliegend karakter. Er zouden nog jaren overheen gaan totdat de nieuwe verhoudingen werkelijkheid werden.
De grondwet legt in algemene zin geboden en verboden voor de overheid vast, gericht op de bescherming van grondrechten van burgers. Burgerrechten worden afgebakend. De grondslagen van de democratie worden gedefinieerd. De macht van de overheid in relatie tot burgers wordt ingeperkt.
Het archaïsche kiesstelstel van Thorbecke verleende kiesrecht aan ingezeten met een inkomen boven een vastgestelde grens. Toen Aletta Jacobs eind 19e eeuw als vrouw en gevestigd arts met vast inkomen haar kiesrecht opeiste werd dat echter ‘niet in de geest van de wet’ geacht. Naar aanleiding hiervan werd zelfs een artikel aan de grondwet toegevoegd dat vrouwen expliciet uitsloot van kiesrecht en het zou nog tot 1919 duren voordat kiesrecht een algemeen recht werd.
Een ander belangrijk aspect uit de grondwet is de scheiding der machten. Er wordt onderscheid gemaakt tussen de uitvoerende macht (de regering), de wetgevende macht (1e en 2e kamer) en de rechterlijke macht. Deze drie machtsgroepen functioneren onafhankelijk van elkaar en controleren elkaar. De wetgevende macht controleert de regering en de rechterlijke macht kan bindende uitspraken doen in situaties waarbij burger en overheid tegenover elkaar staan. Het idee is dat hierdoor een machtsevenwicht ontstaat en dat machtsconcentratie wordt voorkomen.
De NSDAP van Adolf Hitler kwam begin jaren dertig legitiem in de regering als coalitiepartner. Het eerste wat hij vervolgens deed was de wetgevende macht naar zich toetrekken met als argument dat dat nodig was vanwege de dreiging van het communisme. Daarmee vernietigde hij de scheiding der machten en stond niets hem nog in de weg om zijn dictatuur verder uit te bouwen. De geschiedenis is bekend. Dit voorbeeld onderstreept nog eens het belang van de scheiding der machten: het is een schild tegen dictatuur. Verontrustend zijn pogingen van regimes die hun greep op de rechterlijke macht proberen te versterken, zoals in Europees verband Polen en Hongarije.
